O'tgan haftada Donald Trampning Xitoy mahsulotlariga 100% boj joriy etish haqidagi bayonotidan so'ng yana alanga olgan savdo urushi AQSh dollariga bosim o'tkazishda davom etmoqda. Payshanba tongida "yashil banknota" 98.38 darajasigacha pasaydi — agar AQSh–Xitoy munosabatlaridagi noaniqlik davom etsa, bu hali pastki chegara bo'lmasligi mumkin. Quyida bu mojaroga oid so'nggi ma'lumotlar va bozorlar kutishi kerak bo'lgan ehtimoliy ssenariylar keltirilgan.
Dollar bosim ostida: valyuta bozoridagi so'nggi tendensiyalar
Payshanba kuni ertalab AQSh dollari indeksi asosiy jahon valyutalari savatiga nisbatan 98.38 gacha tushdi — bu ko'rsatkich so'nggi marta bahorda kuzatilgan edi. Indeks, AQSh dollarining oltita asosiy valyutaga nisbatan kuchini o'lchaydi, so'nggi 24 soatda 0.16% ga, haftalik kesimda esa 0.33% ga pasaydi.
Bunga qarshi ravishda, yevro bir haftalik maksimumga — $1.1664 darajasiga chiqdi. Yapon yenasi esa eng sezilarli kuchayishni ko'rsatib, dollarga nisbatan 150.52 darajasigacha mustahkamlandi — bu so'nggi etti kun ichidagi eng yuqori ko'rsatkich.
AQSh dollaridan qochishning asosiy sababi — Federal zaxira tizimining foiz stavkalarini pasaytirish bo'yicha kutishlar va geosiyosiy keskinlikning kuchayishi. Xitoy va AQSh o'rtasidagi ziddiyatning yana alangalangani bozor ishtirokchilarini xavotirga solmoqda va dollarni zaiflashtirmoqda.
Savdo urushining yangi bosqichi qanday boshlandi
Eslatib o'tamiz, AQSh va Xitoy o'rtasidagi mojaro bu yil boshida, har ikki davlat o'zaro boj va javob choralari paketlarini joriy etganida boshlangan edi.
Bahor davomida bir necha bor muzokaralar va murosalar o'tkazilgach, tomonlar 90 kunlik savdo sulhiga kelishishdi, keyin esa uni bir necha marta uzaytirishdi.
Ammo yaqinda Vashington Xitoy kemalariga nisbatan texnik sanksiyalar va yangi port to'lovlarini joriy etgani yana qarama-qarshilik to'lqinini keltirib chiqardi.
Pekin ham javoban noyob yer elementlari va boshqa strategik xomashyolarga eksport nazoratini kuchaytirishini e'lon qildi. Bundan tashqari, Xitoyda G'arb kompaniyalari faoliyatiga yangi to'siqlar joriy etilishi haqida ham gap-so'zlar ko'paydi.
Bunga javoban Donald Tramp ogohlantirdiki, agar Xitoy yon berish qilmasa, qo'shimcha 100% bojlar 1-noyabrdan kuchga kirishi mumkin. Shunga qaramay, Oq uy keyinchalik ohangini yumshatdi — amaldorlar AQSh muloqotga ochiq ekanini va muammoni diplomatik yo'l bilan hal qilishga tayyorligini bildirishdi.
Tramp–Si uchrashuvi: umidlar va xavotirlar
Bozorlar va biznes hamjamiyatlari hozir barcha e'tiborini AQSh prezidenti Donald Tramp va Xitoy rahbari Si Szinpin o'rtasidagi uchrashuvga qaratgan. AQSh rasmiylariga ko'ra, bu uchrashuv oy oxirida Janubiy Koreyada bo'lib o'tadigan APEC sammiti doirasida o'tkazilishi mumkin.
Uchrashuv keskinlikni to'xtatishi yoki aksincha, dunyodagi eng yirik ikki iqtisodiyot o'rtasidagi tafovutni yanada chuqurlashtirishi mumkin.
AQSh g'aznachilik kotibi Skott Bessent Vashingtonning diplomatik yo'lga sodiqligini ta'kidladi. U sammitdan oldin Osiyoga safar qilib, Xitoy vitse-prezidenti Xo Lifeng bilan uchrashadi, bu esa rahbarlar darajasidagi muzokaralarga tayyorgarlikni ko'rsatadi. Bu darajadagi tayyorgarlik Oq uy uchun muzokaralarni muammoni barqarorlashtirish vositasi sifatida ko'rayotganini anglatadi.
Shunga qaramay, bozorlar ehtiyotkorlik bilan harakat qilmoqda: bir tomondan, uchrashuv joriy sulhni uzaytirish va ayrim cheklovlarni yumshatish imkonini beradi; ikkinchi tomondan, tomonlarning tobora keskinlashayotgan ritorikasi jiddiy murosa bo'lmasligini ko'rsatmoqda.
Yangi tahdidlar va diplomatik tanglik
Kutilayotgan uchrashuvga bo'lgan umidlarga qaramay, savdo mojarosi yangi tahdidlar bilan yanada kuchaymoqda. Bu hafta bozorlar Donald Trampning Xitoydan bioyoqilg'i ishlab chiqarishda ishlatiladigan o'simlik moyi importini cheklash ehtimoli haqidagi bayonotiga keskin reaksiya bildirdi.
Trampning aytishicha, bu chora Xitoyning Amerika soya loviyasini xarid qilishdan bosh tortishiga javoban ko'rib chiqilmoqda va ma'muriyat AQSh fermerlarini himoya qilish uchun qat'iy choralar ko'rishga tayyor.
Shu bilan birga, G'aznachilik kotibi Bessent ta'kidlashicha, agar Xitoy strategik materiallar eksportiga cheklovlarni kuchaytirishda davom etsa, AQSh Yevropa, Kanada, Avstraliya, Hindiston va boshqa Osiyo mamlakatlari bilan birgalikda qarshi choralarni muvofiqlashtirishga tayyor.
U uqtirdiki, Xitoydagi byurokratik xatolar global ta'minot zanjirlarining shartlarini belgilamasligi kerak, va agar Pekin tomonidan har qanday beparvo harakat sodir etilsa, bu kollektiv va qat'iy javob bilan qarshi olinadi.
Bessent, shuningdek, ayrim xitoylik amaldorlarning xatti-harakatlarini keskin tanqid qilib, Savdo vaziri o'rinbosari Li Chengangni "hurmatsiz" va "muvozanatsiz" deb atadi. Unga ko'ra, Li Chengangning avgust oyida Vashingtonga tashrifi chog'idagi harakati taranglikni kuchaytirgan va munosabatlarning uzilish xavfini oshirgan — bu esa, butun dunyo istamayotgan holat.
Mutaxassislar fikri va keskinlikni yumshatish ssenariylari
Ko'pchilik iqtisodchilar fikricha, keyingi haftalar global savdo va valyuta bozorlarining taqdiri uchun hal qiluvchi bo'ladi.
Avstraliya Hamdo'stlik banki va OCBC tahlilchilari, eng ehtimoliy ssenariy — keng qamrovli savdo bitimi emas, balki amaldagi sulhning yana bir bor uzaytirilishi deb hisoblashmoqda, hattoki qisqa muddatga bo'lsa ham.
Masalan, Jozef Kapurso AQSh va Xitoy o'zaro murosalarni yana 90 yoki hatto 180 kunga cho'zishi mumkinligini ta'kidladi — bu esa, mojaroni yanada kuchayishidan saqlaydi.
Biroq ayrim tahlilchilar ta'kidlashicha, hozirgi bozor beqarorligi asosan ikki tomonning noaniq va kutilmagan siyosiy xatti-harakatlaridan kelib chiqmoqda. So'nggi boj va eksport nazorati bo'yicha tahdidlar esa, ehtimol, faqat diplomatik bosimni kuchaytirish uchun ishlatilayotgan taktika bo'lishi mumkin.
Trederlar so'nggi kunlarda volatillikning oshgani va oltin, yena hamda shveytsariya franki kabi xavfsiz aktivlarga talabning ko'paygani haqida xabar berishmoqda. Bu esa dollarni global zaxira valyutasi sifatidagi ishonch pasayayotganidan dalolat beradi.
Ba'zi ekspertlar bundan ham uzoqqa borishmoqda: ular fikricha, cho'zilgan savdo urushi global ta'minot zanjirlarini tubdan o'zgartirishi mumkin, hozirgi dollar zaifligi esa yanada chuqurroq korreksiyadan oldingi birinchi ogohlantirish zarbasi bo'lishi ehtimoli bor.
Bozorlar ayniqsa Xitoyning eksport nazorati mexanizmlari haqida xavotirda. Ba'zi strateglar, yangi qoidalar to'liq kuchga kirsa, yuqori texnologik komponentlar tanqisligi yuzaga kelishi va bu AQSh hamda Yevropada inflyatsion bosimni kuchaytirishi mumkinligini ogohlantirmoqda.
Keyingi bosqich: asosiy xavflar va bozor istiqbollari
Qisqa muddatda bozorlar AQSh–Xitoy muzokaralariga oid har qanday bayonot yoki ma'lumotlarga juda sezgir bo'lib qoladi.
Eng muhim sana — 10-noyabr, ya'ni joriy sulh bosqichining yakunlanish muddati. Agar rahbarlar hech bo'lmaganda mojaroni vaqtincha "muzlatib qo'yishsa", dollar qadrsizlanishi sekinlashishi va global indekslar tiklanishni boshlashi mumkin.
Biroq tahlilchilar ogohlantirishmoqda: hatto keskinlik yumshatilgan taqdirda ham, ikki iqtisodiy superdavlat o'rtasidagi strategik raqobat yo'qolmaydi.
Investorlar allaqachon dollarga muqobil variantlarni izlay boshlashgan. Kapital Yevropa va Osiyo bozorlariga, shuningdek oltinga oqmoqda. Xavfsiz aktivlar — frank, yena va ayrim tovarlar — hali ham investorlar diqqat markazida.
Agar muzokaralar muvaffaqiyatsizlik bilan tugasa va taklif etilgan bojlar kuchga kirsa, valyuta bozoridagi beqarorlik va global savdodagi strukturaviy o'zgarishlar xavfi yanada ortadi.
Oxir-oqibat, yaqin haftalarda dollar taqdiri makroiqtisodiy ko'rsatkichlar yoki Fed qarorlaridan ko'ra, siyosiy muloqot darajasiga bog'liq bo'ladi.
Agar diplomatik boshi berk ko'cha davom etsa, zaif dollar yangi bozor normasi bo'lishi mumkin.
Ammo hatto vaqtinchalik murosa tomon keskin burilish ham dollarni ishonchini tiklab, global bozorlarni barqarorlashtirishga yordam berishi ehtimoldan xoli emas.
